Kiến trúc sư tài hoa và công trình nghiên cứu sản xuất xương lá cây Việt Nam cho hàng thủ công mỹ nghệ.
Đào Việt Linh sinh năm 1974 là một Kiến trúc sư tại Hà Nội trong lĩnh vực tư vấn thiết kế quy hoạch, kiến trúc, nội thất và cảnh quan; Tạo mẫu, sản xuất các sản phẩm trang trí bằng vật liệu GRC, GRG, FRS, FRP....  
Trong quá trình công tác, anh cùng các cộng sư đã cho ra đời nhiều ứng dụng có giá trị trong thực tế và các công trình nghiên cứu độc đáo. SX xương lá cây (leafskeletons) Việt Nam cho hàng thủ công mỹ nghệ là một trong những thử nghiệm thú vị sẽ được chuyển sang ứng dụng trong năm 2014-2015.
Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với anh về ý tưởng này.

 
1.    Chào anh, xin anh có thể giới thiệu một chút về bản thân mình?

Tôi là Đào Việt Linh, 40 tuổi, là Kiến trúc sư sống và làm việc tại Hà Nội. Tôi được học tập và làm việc với những người thầy, những cộng sự và những người bạn đa tài, bằng thành quả công việc của mình họ luôn mong muốn đóng góp cho sự phát triển chung của cộng đồng và xã hội. Tôi đã trải qua nhiều công việc khác nhau nhưng thực sự ham thích thiết kế ứng dụng.




Kiến trúc sư Đào Việt Linh cùng các cộng sự


2.    Có mối liên hệ nào giữa thực tế cuộc sống và công việc của anh đối với việc nảy sinh ý tưởng về việc Sản xuất xương lá cây (leafskeleton) Việt Nam cho hàng thủ công mỹ nghệ không?

Tôi yêu thiên nhiên và thích các chất liệu từ tự nhiên. Trong công việc thì việc tìm tòi các chất liệu mới phục vụ thiết kế là đương nhiên, suốt thời gian làm việc hơn 10 nay tôi được tiếp xúc và học hỏi nhiều công nghệ vật liệu mới chủ yếu trong lĩnh vực xây dựng, trang trí kiến trúc, trang trí nội thất. 

Khi được một người bạn thân rất khéo tay làm tặng tôi mấy chiếc xương lá lồng khung, tôi học cách làm của bạn và cải tiến, phát triển đa dạng các mẫu lá khác nhau. 

Cây, lá cây Việt Nam rất đa dạng, trồng ở đô thị hay mọc hoang dại đều có cả, các ngành nghề thủ công cũng phát triển, tuy nhiên xương lá Việt Nam không được sử dụng làm chất liệu chính. Chính vì vậy tôi hướng tới việc phát triển sản xuất xương lá làm chất liệu mới cho hàng thủ công mỹ nghệ. 

3.    Anh có thể giới thiệu kỹ hơn về ý tưởng này vì việc Sản xuất xương lá cây (leafskeleton) Việt Nam cho hàng thủ công mỹ nghệ dường như còn khá mới mẻ ở Việt Nam?  Ở Việt Nam hiện nay đã có đơn vị nào thực hiện việc sản xuất này chưa, thưa anh?

Ở Việt Nam, những sản phẩm từ lá nguyên đã qua xử lý, nhuộm, ghép thành tranh là TRANH LÁ tại Hà Nội đã làm nên tên tuổi một số họa sĩ, nổi tiếng nhất là nghệ nhân Nguyễn Bá Mưu. Các tác phẩm in trên xương lá bồ đề của một nghệ nhân Lê Đức Vỹ ở Đà Nẵng cũng rất được ưa thích. Ở Việt Nam chưa có đơn vị sản xuất xương lá làm vật liệu cho hàng thủ công mỹ nghệ và tôi thích hướng đi này.

Xương lá thương phẩm hiện có bán ở Việt Nam tại các cửa hàng phụ liệu cho đồ handmade chủ yếu là nhập khẩu từ nước ngoài tuy nhiên có sự khác nhau về cấu trúc mạng gân lá và kích cỡ lá với xương lá tự nhiên của Việt Nam. Xương lá nhập khẩu có khoảng 10 loại lá với cỡ thông dụng là từ 2,5cm tới 10cm và được hoàn thiện sẵn với nhiều màu sắc thậm chí có cả xương lá phủ kim loại quý theo đặt hàng.

Xương lá Việt Nam với các mẫu lá tôi đã thử nghiệm có kích cỡ từ 1cm tới 40cm, với hơn 30 loại cũng sẽ được hoàn thiện như xương lá nhập khẩu để đáp ứng nhu cầu tạo hình của các nhà thiết kế. Xuất phát từ đòi hỏi của những người sáng tác, thiết kế, tôi muốn đem lại cho họ nhiều sự lựa chọn để đang dạng được các tác phẩm, các mặt hàng thủ công mỹ nghệ.

Không có bí quyết gì ghê gớm như sản phẩm của các Nghệ nhân tranh lá, các bạn có thể tìm thấy hướng dẫn cách làm xương lá từ mạng internet, cả các sản phẩm và video chi tiết. Tôi thích điều này vì ai cũng làm được thì sản phẩm mới đa dạng.

4.    Theo anh, ý tưởng này có những điểm ưu việt nào để có thể thực hiện được trong thực tế? Hàng thủ công mỹ nghệ từ xương lá cây Việt Nam có những đặc điểm nào có thể thu hút khách hàng?

Ý tưởng sản xuất Xương lá Việt Nam cho hàng thủ công mỹ nghệ rất khả thi vì những ưu điểm sau:

• Đầu ra cho sản phẩm: Sự hấp dẫn, độc đáo của các sản phẩm mỹ nghệ làm từ xương lá đảm bảo đầu ra cho Xương lá thương phẩm và sự khác biệt và phong phú về chủng loại xương lá dẫn tới cơ hội xuất khẩu như một vật liệu làm đồ handmade
  
• Nguyên liệu rất dồi dào: "Nhiều như lá trên rừng”, dễ khai thác, phong phú về kiểu dáng, kích cỡ vì sự đa dạng thực vật nhiệt đới. Giá nguyên liệu đầu vào rất thấp, thậm chí bằng 0.
  
• Dụng cụ, phương tiện sản xuất: Đơn giản, dễ tìm, phù hợp với mọi quy mô sản xuất, làm tại nhà hay mở xưởng sản xuất đều khả thi vì không đòi hỏi nhiều diện tích và chi phí đầu tư thấp
  
• Kỹ thuật sản xuất: Đơn giản, có thể áp dụng kỹ thuật cao hay làm thủ công. Trẻ nhỏ, người già cũng làm được, chỉ đòi hỏi sự cần cù, tỉ mỉ thường thấy của các lao động ở làng nghề…
  
• Tác động với môi trường: Hoạt động sản xuất thân thiện với môi trường, không có rác thải độc hạị
  

Hàng thủ công mỹ nghệ từ Xương lá cây Việt Nam có rất nhiều ưu điểm để thu hút sự quan tâm của khách hàng như: Bắt nguồn từ vẻ đẹp tự nhiên, mảnh mai của gân lá, hình dáng lá, ứng dụng các kỹ thuật xếp, gấp, uốn, chồng lớp theo bố cục và thẩm mỹ của họa sĩ thiết kế, đồng thời xương lá cũng có thể phối hợp với nhiều chất liệu khác, màu sắc khác để làm thành sản phẩm rất đẹp và độc đáo. Chất liệu tự nhiên, thân thiện, thiết kế với đường nét thuần Việt sẽ làm nên sản phẩm mỹ nghệ Việt hoàn hảo thu hút khách hàng trong và ngoài nước.

Sản phẩm trang trí ứng dụng đa đạng như: Bưu thiếp; Bìa sổ, album, nền giấy sổ tay cao cấp; Quạt trang trí; Đèn dây, cốc nến, chao đèn các cỡ ; Hoa lá trang trí các loại (như hoa lụa, hoa đất sét…); Họa phẩm trang trí dạng phẳng (tranh ảnh); Họa phẩm trang trí dạng khối (phù điêu nổi)
Xương lá có thể làm chất liệu cho các ngành như Hội họa thể nghiệm (trên nền sơn mài, sơn dầu, thêu thủ công); Thời trang (một số loại gân lá dai, bền có thể may mũ nón thời trang, túi xách…rất độc đáo); Bổ trợ cho ngành hoa khô xuất khẩu; Giấy dán tường và các tấm đặc biệt cho trang trí nội thất...
        
Một số họa phẩm xương lá do Họa sĩ Mai Loan đã thực hiện – kiểu tranh đơn sắc như:














5.    Được biết, trong thời gian qua, anh đã bắt đầu xúc tiến ý tưởng của mình trong thực tế, xin anh cho biết những bước đi của anh trong việc thực hiện ý tưởng này?

Tôi không có tham vọng gì nhiều khi bắt tay làm việc này, cùng với bạn bè mình, chúng tôi tự làm đồ họa trang trí cho các công trình thiết kế nội thất, làm quà tặng , đồ lưu niệm…gửi ra nước ngoài (Nga, Mỹ) trưng bày như sản phẩm hội họa thể nghiệm. Đánh giá chung của bạn bè cùng nghề và họa sĩ là thú vị, độc đáo và có khả năng phát triển tốt.

Xương lá cơ bản được làm từ lá tươi trưởng thành, các loại lá có bộ khung xương khỏe, hình dáng đẹp. Qua quá trình ngâm ủ hoặc đun nấu để phần vỏ lá(tinh bột, chất diệp lục…) tách khỏi khung xương dễ dàng, xương lá thô được rửa sạch, sấy khô dùng ngay hoặc qua các bước xử lý khác để thành sản phẩm theo yêu cầu của khách hàng.

Từng bước một, chúng tôi tìm ra những chủng loại lá cây tốt có thể làm được xương lá, qua hàng trăm lần thử nghiệm, trong 6 tháng và công sức của 3 người kiên trì, tỉ mỉ - Kỹ thuật làm xương lá từ lá tự nhiên hoàn chỉnh với chi phí 60 triệu đồng là một kết quả tốt. 

Quy trình kỹ thuật sản xuất xương lá tóm tắt như sau:

Thu hái, phân loại lá>Ngâm ủ bằng chế phẩm sinh học>Thổi rửa>Làm trắng hoặc nhuộm màu>Xử lý chống nấm mốc>Sấy khô>Đóng gói lưu kho
    
Trong năm 2015, tôi sẽ thực hiện sản xuất với số lượng lớn 12 loại xương lá kích thước lớn dùng để làm họa phẩm trang trí nội thất, sản xuất các sản phẩm xương lá khác nếu có đặt hàng và tiếp tục phát triển kỹ thuật hoàn thiện cùng với mẫu mã hàng thủ công mỹ nghệ. Thu gom và nhân giống một số loại cây quí cho xương lá đẹp để trồng tập trung tạo sự chủ động về nguyên liệu.
        
6.    Những thuận lợi, khó khăn nào anh gặp phải và những thành công bước đầu? Những bằng sáng chế, giải thưởng... anh đã được cấp?

Nhìn chung thì sau 6 tháng thử nghiệm, tôi được sự giúp đỡ rất nhiệt tình của bạn bè, gia đình. Tôi và các bạn của mình cũng phải gặp chút khó khăn khi đi hái các mẫu lá để thử nghiệm vì nhiều người tò mò, cản trở và hỏi "sao nhặt lá đá ống bơ như vậy?”. Nhiều mẫu lá đẹp cũng phải cất công đi xa, có khi cách Hà Nội hàng trăm km…Miền Bắc có mùa đông giá rét, cây rụng lá nên sản phẩm vào mùa đông không da dạng

Thành công bước đầu của chúng tôi là thử nghiệm sản xuất thành công hơn 30 loại xương lá, từ đó lập kỹ thuật đặc thù cho từng loại lá và qui trình hóa việc sản xuất đại trà. Có thể coi là tạo được một nghề mới, nếu phát triển tốt sẽ tạo được việc làm và thu nhập chính đáng cho mọi người. 

Tôi từng chủ trì thiết kế kiến trúc và thiết kế mẫu sản phẩm cho các công ty, các đồ án kiến trúc được giải nhất hay sản phẩm đoạt huy chương vàng tại các triển lãm. Những thành tích này đều là công trình nghiên cứu, là công sức của cả tập thể thực hiện. 

7.    Mong muốn cho ý tưởng này nói riêng và ngành công nghiệp sáng tạo của Việt Nam nói chung trong thời gian tới.

Tôi không mơ ước mà luôn đặt mục tiêu và cố gắng để tìm được đối tác quan tâm tới ý tưởng và sản phẩm của mình để nó không còn là "của tôi” mà của nhiều người. Tôi nghĩ ngành CÔNG NGHIỆP SÁNG TẠO ở Việt Nam chưa phát triển vì thiếu tiền – thiếu nguồn đầu tư, hy vọng các QUỸ ĐẦU TƯ MẠO HIỂM phát triển mạnh thì mới có công nghiệp sáng tạo. Đây là ý kiến riêng của tôi - một người sản xuất thường xuyên phải tìm kiếm nguồn vốn cho các dự án sản phẩm mới.  

Xin cảm ơn anh và chúc anh cùng những ý tưởng của mình sẽ được hiện thực hóa thành công hơn nữa trong tương lai không xa.